Gmina Zaklików zajmuje obszar 202 km2 (20.215 ha), który zamieszkuje 8.513 osób skupionych w 16 sołectwach. Gęstość zaludnienia Gminy kształtuje się na poziomie ponad 42 osoby na 1 km2 (około 3 razy mniej niż średnia dla całego kraju).
Rys historyczny
Początków Zaklikowa szukać należy w pobliskich Zdziechowicach. We wczesnym średniowieczu istniał tu bowiem gród położony na wzniesieniu nad rzeka Karasiówką. Wokół grodu rozwinęła się osada. W 1409 roku w Zdziechowicach powołana została parafia. W ówczesnym czasie dobra zdziechowickie należały do Jana Trestki.
Niebawem jednak przeszły w ręce Jana Czyżowskiego herbu Półkozic, po którym odziedziczyła je Agnieszka Czyżowska. Poprzez jej małżeństwo z Janem Zakliką herbu Topór wojewodą sandomierskim Zdziechowice znalazły się w posiadaniu rodu Zaklików. W czerwcu 1565 roku Stanisław Zaklika – kasztelan połaniecki uzyskał od króla Zygmunta Augusta przywilej lokacji miasta na gruntach zdziechowickich. Otrzymało ono nazwę od rodowego nazwiska założyciela a także herb Zaklików – Topór. Podstawą prawną powstania i rozwoju Zaklikowa było prawo magdeburskie. Miasto to ulokowane zostało na „surowym korzeniu” tzn. na niezamieszkałych leśnych terenach, których karczunek musieli przeprowadzić sami mieszkańcy. Osadnicy otrzymali szesnastoletni okres „wolnizny” co łączyło się z nieponoszeniem podatków ani żadnych innych ciężarów na rzecz króla. Przywilej lokacyjny ustanowił trzy jarmarki: na św. Krzyża, św. Katarzyny, i św. Bartłomieja. W 1590 roku król Zygmunt III Waza zezwolił na organizowanie czwartego jarmarku na śś. Piotra i Pawła. Targi cotygodniowe miały odbywać się w poniedziałki. Ekonomicznymi podstawami rozwoju miasta stał się handel i rzemiosło. W XVI wieku istniały tu już liczne cechy sukienników, krawców i kuśnierzy, którym król Zygmunt III Waza nadał przywileje sprzyjające ich rozwojowi. Miasto pełniło w ówczesnym czasie rolę lokalnego ośrodka handlowo – rzemieślniczego i utrzymywało kontakty z innymi miastami ( Sandomierzem i Lublinem ).
W XVI wieku w Zaklikowie został zbudowany kamienno – drewniany zamek. Nie dotrwał on do naszych czasów, bowiem zniszczony został podczas wojny północnej toczącej się w latach 1700 – 1721 i od tej pory stopniowo popadał w ruinę. Pozostałości zostały rozebrane na budulec a fundamenty z biegiem czasu zapadły się w ziemię.
Ostatnim właścicielem dóbr zdziechowicko – zaklikowskich był Zygmunt Zaklika, kasztelan bełzki, który zmarł bezpotomnie a jego posiadłości przeszły w ręce rodu Gniewoszów z Dalewic. Pod koniec XVI wieku Marcin Gniewosz przyjął kalwinizm. Parafię katolicką w Zdziechowicach zlikwidowano a kościół przekształcono w zbór kalwiński. Wobec zaistniałej sytuacji mieszkańcy Zaklikowa wznieśli w 1573 roku własną świątynię pw. Św. Anny. Po śmierci Marcina Gniewosza wdowa Anna Gniewoszowa nie tylko przywróciła wyznanie katolickie w swoich dobrach ale ponadto zbudowała na własny koszt nowy murowany kościół w Zaklikowie. Nowa świątynia została bogato uposażona. Fundatorka powołała do życia również szkołę parafialną. Zaklików dość często zmieniał swoich właścicieli. Byli nimi m.in. Załuscy, Małachowscy, Puchałowie i Szlubowscy. Po rozbiorach znalazł się pod zaborem austriackim, a w latach1809- 1815 w granicach Księstwa Warszawskiego. Na mocy traktatu wiedeńskiego należał do Królestwa Polskiego. Nie ominęło Zaklikowa również żadne z narodowych powstań. Pamiątką tych wydarzeń są liczne mogiły na cmentarzach w Irenie i Zaklikowie. Represją za udział w powstaniu styczniowym była utrata praw miejskich – Zaklików zdegradowano do roli osady. Po kryzysie związanym z powstaniami koniec XIX wieku zaznaczył się wprawdzie nieznacznym ale systematycznym rozwojem. W II połowie XIX wieku ekonomiczne podstawy Zaklikowa opierały na funkcjonowaniu w okolicy: pudlingarni, licznych młynów, tartaków, cegielni oraz na handlu. Z tego też okresu pochodzi kamienny most na rzece Sannie. W 1885 roku Julian Łuczyński uruchomił pierwszą aptekę. Dwadzieścia lat później otwarto pierwszy urząd pocztowy, a w 1912 roku powstały dwie bardzo ważne dla mieszkańców Zaklikowa organizacje: Towarzystwo Ogniowe oraz Zaklikowskie Towarzystwo Oszczędnościowo- Pożyczkowe. Nie ominęła Zaklikowa pożoga pierwszej wojny światowej. Zahamowała ona dokonujący się wówczas wprawdzie powolny ale systematyczny rozwój. Zaklikowianie brali czynny udział w walkach na froncie. Tworzyli również własne organizacje wojskowe. Jedną z nich była POW, której komendantem był Henryk Ryński. Zaklików znalazł się w części Królestwa Polskiego zajętej przez wojska austriackie, które jednak po pertraktacjach zdecydowały się opuścić miasto bez walk.
Wraz z zakończeniem wojny wznowiła w Zaklikowie działalność Straż Pożarna. W tym okresie funkcję Komendanta pełnił Władysław Słubicki. On też do czasu ustanowienia polskiej administracji państwowej faktycznie sprawował władzę w Zaklikowie. Po zbudowaniu przez hr. Tarnowskiego elektrowni wodnej do części domów doprowadzono prąd. Zmodernizowano główne ulice układając na nich bruk i instalując oświetlenie uliczne. Wznowiło działalność Zaklikowskie Towarzystwo Pożyczkowo- Oszczędnościowe. Nastąpiło wyraźne ożywienie gospodarcze. Przejawiało się ono przede wszystkim w rozwoju rzemiosła i drobnej przedsiębiorczości. Widoczne już w znaczącym stopniu w latach trzydziestych przejawy rozwoju gospodarczego zniweczyła II wojna światowa. Przechodzący przez miasto front zniszczył dotychczasową miejską zabudowę. Krwawe ofiary poniosła również ludność. Dramatyczne wydarzenia miały miejsce w lipcu 1943 roku, kiedy to spędzono mieszkańców na rynek. Zwolniono do domów tylko kobiety, dzieci oraz pracowników administracji i zakładów produkcyjnych. Około 450 mężczyzn hitlerowcy przetransportowali do obozu w Budzyniu pod Kraśnikiem. Tam zostali poddani przesłuchaniu połączonemu z okrutnymi torturami. Odpowiedzią na hitlerowski terror był zorganizowany ruch oporu istniejący zarówno w samym Zaklikowie jak i w jego okolicach. Za przykład spektakularnych akcji niech posłuży fakt uwolnienia więźniów z zaklikowskiego aresztu oraz zniszczenie niemieckich tartaków w Zaklikowie i Lipie. W 1944 roku kroczące na zachód wojska radzieckie wyparły z miasta wojska niemieckie kończąc tym samym okres okupacji. Zaklikowianie natomiast przystąpili do odbudowy i modernizacji.
Turystyka
Zagospodarowanie turystyczne Równiny Puszczańskiej jest jednak bardzo skromne. Rolę głównych ośrodków pełnią Biłgoraj i Janów Lubelski oraz miejscowości leżące na granicy z Roztoczem (Józefów, Zwierzyniec, Susiec). Istotnym miejscem w tym regionie jest również Zaklików, który leży na pograniczu ze Wzniesieniami Urzędowskimi. Obecną bazę turystyczno-rekreacyjną w Zaklikowie stanowią:
- Ośrodek Wypoczynkowy “Kopiec” w Zaklikowie usytuowany na niewielkim wzniesieniu nad Sanną;
- Ośrodek Wypoczynkowy “Molo” nad “Zalewem” w Zaklikowie;
- pole namiotowe na stadionie KS “Sanna”, również w Zaklikowie.
Zasadniczą część obszaru – 13.484 ha – zajmują lasy i grunty leśne, które stanowią 66,7% całej powierzchni Gminy, drugą zaś co do wielkości część terenu obejmują użytki rolne – 4.923 ha – co stanowi 24,35% ogólnej powierzchni Gminy. Grunty pod wodami zajmujące 464 ha (2,3% powierzchni Gminy) oraz pozostałe tereny (osiedlowe, komunikacyjne, nieużytki i inne) o zbliżonej wielkości stanowią łącznie trzecią co do wielkości część obszaru. Podobna struktura przestrzenna utrzymywała się także w poprzednich latach.
Pod względem wielkości obszaru gmina Zaklików zajmuje pierwsze miejsce w powiecie stalowowolskim. Natomiast pod względem gęstości zaludnienia ustępuje niemal wszystkim gminom wiejskim powiatu. Jest to spowodowane przedstawioną wyżej strukturą powierzchni Gminy, w której największe obszary zajmują lasy.
Lasy i grunty zadrzewione stanowią bogactwo gospodarcze, krajobrazowe i zdrowotne Gminy. Są one dodatkowym źródłem dochodów miejscowego społeczeństwa poprzez pozyskiwanie drewna, stwarzają również możliwości dla zbieraczy runa leśnego i myśliwych.
Na terenie Gminy występuje spore zróżnicowanie klas bonitacyjnych. W północnej części Gminy obejmującej miejscowości: Karkówka, Zdziechowice I, Józefów, Zdziechowice II i północną część wsi Baraki Stare występują przeważnie grunty klasy III. W południowej części Gminy obejmującej wsie Baraki Nowe, Gielnię, Goliszowiec, Irenę, Kolonię Łysaków, Lipę, Łążek Zaklikowski i Zaklików występują najsłabsze grunty klasy V i VI. Gmina posiada również zasoby złóż mineralnych: glinki uranowe i fosforyty w miejscowości Barki Stare oraz gliny do produkcji ceramicznej.
Wody występujące na terenie Gminy Zaklików to przede wszystkim stawy hodowlane, które są zlokalizowane w miejscowościach: Antoniówka, Łysaków, Zaklików, Gielnia i Lipa. Pozostałe wody to płynące przez gminę rzeczki Sanna, Karasiówka, Złodziejka, Jodłówka i Łukawica. Ponadto w okolicy wsi Lipa występują wody mineralno-siarczkowe, co nadaje tej miejscowości walory wypoczynkowo-uzdrowiskowe.
Infrastruktura techniczna
Na terenie Gminy Zaklików istnieje około 171 km dróg gminnych, z czego 33 km stanowią drogi o nawierzchni twardej, 25 km – o nawierzchni twardej ulepszonej oraz 113 km – o nawierzchni gruntowej (Bank Danych Regionalnych, stan na koniec 2004 r.).
Biorąc pod uwagę infrastrukturę telekomunikacyjną i łącznościową w gminie istnieje sieć 1.467 łączy telefonicznych (dane na 1999 rok – Bank Danych Regionalnych), z których 1.334 – to łącza w mieszkaniach, zaś 133 – w firmach), natomiast aparatów ogólnodostępnych jest łącznie 5. Na terenie Gminy znajduje się jedna placówka pocztowe, brak zaś placówek usług telekomunikacyjnych.
Sieć wodociągowa Gminy długości 87,4 km prowadzi połączenia do 1.647 budynków mieszkalnych i budynków zbiorowego zamieszkania, którymi dostarcza się 127,2 dam3 wody. Z sieci tej korzystają 5.772 osoby.
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w gminie wynosi 32,3 km, całość stanowi własność Gminy. Sieć prowadzi połączenia z 696 budynkami mieszkalnymi i odprowadza ścieki w wielkości około 59,0 dam3 rocznie od 2.249 osób.
Czynna sieć gazowa w gminie ma długość 66,2 km ogółem, z czego 32,8 km mierzy sieć przemysłowa, zaś 33,4 km – sieć rozdzielcza. 628 połączeń do budynków mieszkalnych doprowadza gaz do 444 gospodarstw domowych, z których 98 ogrzewa mieszkania gazem. Zużycie gazu w gminie wynosi 405,7 tys. m3 rocznie, z czego na ogrzewanie mieszkań zużywa się 273,7 tys. m3. Łącznie 1.050 osób korzysta z sieci gazowej Gminy. Gmina dysponuje dwoma oczyszczalniami ścieków w miejscowościach Zaklików i Lipa.
Do największych zakładów produkcyjnych w gminie należą:
- Nasycalnia Podkładów Kolejowych Sp. z o.o. w Lipie;
- Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowe SAN-BUD – Ryszard Szwedo w Lipie;
- Produkcja Stolarki PCV, Dariusz Szyszka w Zaklikowie;
- Zakład Drzewny „Rejon Las” w Zaklikowie;
- Pankowski – „Usługi Transportowe – skład materiałów budowlanych i Opału”;
- Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowe „Dankros” Sp. z o.o. w Zaklikowie;
- Fabryka Elementów Złącznych w Zaklikowie FASTEC..
Ponadto na terenie Gminy działa: 110 placówek handlowo-gastronomicznych, 155 zakładów usługowych i 19 zakładów produkcyjnych będących w posiadaniu osób fizycznych.
Zabytki
Na terenie Gminy Zaklików znajduje się kilka obiektów będących pod opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to:
- XVI-to wieczny kościół modrzewiowy pw. Św. Anny w Zaklikowie;
- XVII-to wieczny murowany kościół pw. Św. Trójcy w Zaklikowie;
- Układ urbanistyczny starej części Zaklikowa.
Oprócz tego, obiektami wartymi odwiedzenia są:
- Przedchrześcijańskie grodzisko w Zdziechowicach;
- XIX- to wieczna część cmentarza parafialnego w Zaklikowie;
- Pozostałości cmentarza żydowskiego w Zaklikowie;
- Liczne kapliczki przydrożne związane z epidemią cholery w latach 50-tych XIX wieku;
- Wzgórze zamkowe z widocznymi fundamentami XVI- to wiecznego zamku w Zaklikowie Opieka zdrowotna
Na terenie Gminy znajdują się trzy niepubliczne placówki ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, które w 2007 roku udzieliły ponad 30 000 porad lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Znajdują się tu także trzy apteki i jeden punkt apteczny. Ludność przypadająca na jedną ogólnodostępną aptekę wynosi ok. 2.800 osób.
Zadania służby zdrowia w dziedzinie lecznictwa i rehabilitacji w gminie realizuje: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Zaklikowie, do którego należą trzy Ośrodki Zdrowia:
- Ośrodek Zdrowia w Lipie
- Ośrodek Zdrowia w Zaklikowie
- Ośrodek Zdrowia w Zdziechowicach
Ponadto na terenie gminy swą działalność prowadzi cztery prywatne Stomatologiczne Gabinety Lekarskie, jeden prywatny Ginekologiczny Gabinet Lekarski oraz dwa prywatne Gabinety Pielęgniarskie.
Usługi w zakresie fizykoterapii świadczy prywatny Gabinet Rehabilitacji Leczniczej w Zaklikowie.
Ponadto osoby wymagające rehabilitacji mogą skorzystać z usług Działu Rehabilitacji przy Domu Pomocy Społecznej w Irenie. Należy nadmienić, że w miejscowości Irena, odległej od Zaklikowa 3 km, znajduje się Dom Pomocy Społecznej dla kobiet przewlekle psychicznie chorych. W chwili obecnej w domu pomocy społecznej znajduje się 76 pensjonariuszy. Dom Pomocy Społecznej w Irenie prowadzi budowę nowego budynku z przeznaczeniem na rozbudowanie działu rehabilitacji oraz zwiększenie ilości miejsc dla pensjonariuszy.
Źródło: www.zaklikow.pl , Marta Surowiec