O Powiecie
|
|
||
Zobacz zabytki Powiatu Stalowowolskiego: https://mapy.zabytek.gov.pl/nid/
Powiat Stalowowolski położony jest w północnej części Województwa Podkarpackiego, na styku trzech województw świętokrzyskiego, lubelskiego i podkarpackiego. To jeden z największych oraz najbardziej uprzemysłowionych powiatów w całym województwie. Ma powierzchnię 833 km², zamieszkuje go nieco ponad 100 tysięcy mieszkańców, a jego centrum stanowi jedno z najprężniej funkcjonujących miast Podkarpacia – Stalowa Wola. Oprócz niej, w skład powiatu wchodzą jeszcze gminy: Bojanów, Pysznica, Radomyśl nad Sanem, Zaklików oraz Zaleszany.
To obszar atrakcyjny dla inwestorów za sprawą rozwiniętej infrastruktury komunikacyjnej – drogowej i kolejowej, a także znajdującej się tu Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, gwarantującej przedsiębiorcom zasoby w postaci uzbrojonych terenów, a także przyjazny i przychylny klimat do lokowania biznesu. Bardzo silną gałęzią jest produkcja przemysłowa za sprawą funkcjonujących tu wielu firm działających w branży metalowej i aluminiowej, ale dobrze rozwinięty jest również obszar małych i średnich przedsiębiorstw o charakterze handlowym i usługowym.
Z racji swojego położenia geograficznego – w Kotlinie Sandomierskiej oraz w północnej części wideł Wisły i Sanu, Powiat Stalowowolski obfituje w niezwykle malownicze miejsca i zakątki. Zachwyci zwłaszcza amatorów leśnych wędrówek – lasy zajmują aż 45% jego powierzchni. Obszar naszego powiatu, to również teren wprost idealny dla tych, którzy lubią aktywny wypoczynek: można tu spędzić czas nad wodą – strzeżone kąpieliska znajdują się w miejscowościach Pysznica oraz Zaklików, wziąć udział spływach kajakowych organizowanych na rzekach Łęg i Bukowa, pojeździć konno w jednej z kilku stadnin, czy wreszcie przemierzyć cały powiat na rowerze – dzięki licznym ścieżkom i szlakom rowerowym.
Największy i najważniejszy z nich, to Wschodni Szlak Rowerowy „Green Velo”, rozciągający się na terenie aż 5 województw: świętokrzyskiego, podkarpackiego, lubelskiego, podlaskiego oraz warmińsko-mazurskiego. Tylko na samym Podkarpaciu „Green Velo” ma aż 430 km długości, z czego 35-kilometrowy odcinek przebiega właśnie przez Powiat Stalowowolski i jest jedną z jego największych atrakcji turystycznych. Szlak prowadzi tu przez gminy: Pysznica, Radomyśl nad Sanem oraz Zaleszany, a jego dokładny przebieg wygląda następująco: Kłyżów – Pysznica – Jastkowice – Musików – Rzeczyca Okrągła – Kępa Rzeczycka – Wola Rzeczycka – Żabno – Radomyśl nad Sanem – Skowierzyn – Zaleszany – Kępie Zaleszańskie.
Kolejnym dużym i bardzo ciekawym szlakiem turystycznym, którego fragment znajduje się na terenie Powiatu Stalowowolskiego, jest Szlak Architektury Drewnianej. Przez nasz powiat przebiega trasa nr IX, na której zlokalizowane są m.in. wybudowany w 1802 roku kościół pw. Św. Floriana, a także jedna z najbardziej oryginalnych świątyń w całej Polsce – kościół pw. Św. Anny z 1580 roku. Nie można go pomylić z żadnym innym kościołem w Polsce, a to za sprawą jego ścian obwieszonych tysiącami tabliczek natrumiennych z imionami i nazwiskami zmarłych Zaklikowiaków.
Warto wspomnieć, że przez obszar dzisiejszego Powiatu Stalowowolskiego przebiegała granica zaborów pomiędzy carską Rosją a cesarską Austrią. Wprawdzie kilkakrotnie się ona przesuwała, ale utrwaliła się na początku XIX wieku i tak trwała do odzyskania niepodległości. Przejście graniczne znajdowało się pomiędzy wsiami Lipa a Dąbrowa Rzeczycka. W ramach edukacji historycznej, ale także atrakcji turystycznej, odtworzono je w 2012 roku.
Powiat Stalowowolski przez cały rok tętni życiem – odbywa się tu regularnie wiele imprez sportowych, rekreacyjnych i plenerowych: na zawody zjeżdżają się tu m.in. z całej Polski baloniarze oraz właściciele zabytkowych pojazdów. To również miejsce obfitujące w wiele interesujących imprez kulturalnych, zwłaszcza za sprawą wyjątkowo prężnych instytucji jak Stalowowolski Miejski Dom Kultury oraz Muzeum Regionalne.
W Powiecie Stalowowolskim
nie ma miejsca na nudę!
Powiat stalowowolski jako jednostka administracyjna nie ma długiej przeszłości. Zresztą nie może jej mieć, skoro jego siedziba – Stalowa Wola, to miasto którego budowa ruszyła w 1937 roku, w ramach realizacji planu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Miasto liczy więc obecnie 70 lat, a stworzony wokół niego powiat – w dzisiejszym kształcie – powstał w 1999 r. Ale znacznie dłuższą historią legitymują się inne z wchodzących obecnie w skład powiatu miejscowości, na przykład lokowane w XVI wieku na prawach miejskich Radomyśl nad Sanem i Zaklików. Mniej więcej z tego okresu pochodzą też pierwsze wzmianki o wiosce Pysznica, która początkowo funkcjonowała pod nazwą Wola Pysznicka. Jeszcze starsze są m.in. wsie Przyszów, Żabno i Turbia, o których informacje znajdują się już w XIII-wiecznych źródłach. |
            |
Przez wieki, ziemie dzisiejszego powiatu stalowowolskiego oraz zamieszkująca je ludność współtworzyła historię Polski. Nie omijały jej wydarzenia, opisywane dzisiaj przez szkolne podręczniki. Tu również zachodziły znaczące zmiany społeczne, gospodarcze i polityczne, tu także wioski, lasy i pola stawały się areną działań wojennych. Tak stało się chociażby w XVII wieku, w trakcie „potopu szwedzkiego”, gdy Rzeczpospolitą najechała armia pod wodzą Karola Gustawa. Do zmagań z najeźdźcami z północy doszło na terenie dzisiejszego powiatu stalowowolskiego wiosną 1656 roku, podczas odwrotu Szwedów z Jarosławia do Sandomierza. Wtedy to, 5-tysięczna armia szwedzka na czele z Karolem Gustawem została zamknięta w widłach Wisły i Sanu. Z powodu braku mostów nie mogła się przeprawić, więc okopała się (we wsi Motycze Szlacheckie w gminie Zaleszany do dziś znajdują się pozostałości tzw. szańca szwedzkiego) i odpierała ataki sił polsko-litewskich. Niestety ich dowódcy, a wśród nich Paweł Sapieha, wykazali się dużą nieudolnością, pozwalając Szwedom wybudować most pomiędzy Pniowem a Radomyślem, sforsować San i wydostać się z pułapki. Zacięte walki na opisywanym obszarze toczyły się również podczas powstania styczniowego, w 1863 roku. Wprawdzie jego działania nie dotyczyły bezpośrednio wszystkich ziem wchodzących w skład dzisiejszego powiatu stalowowolskiego (większość należała do austriackiej Galicji), tylko tych znajdujących się w zaborze rosyjskim, czyli Zaklikowa i pobliskich wsi Lipa i Zdziechowice. W tym rejonie, doszło do szeregu potyczek pomiędzy powstańcami a carskim wojskiem. Walki toczyły się również na ulicach samego Zaklikowa. W maju 1863 roku, 200-osobowy oddział dowodzony przez jednego z najsłynniejszych powstańców – Marcina „Lelewela” Borelowskiego, zaatakował miejscowe magazyny carskiej straży granicznej i zdobył spore zapasy zaopatrzenia. Ale Borelowski to nie jedyny, słynny powstaniec, który zjawił się na tym terenie. Legenda głosi, że na znajdującym się w pobliżu Zaklikowa wzniesieniu zwanym Radną Górą, gdzie spotykali się i radzili powstańcy, przebywał też jeden z przywódców zrywu – Romuald Traugutt. Zacięte walki toczyły się w tej okolicy niemal przez cały okres trwania Powstania Styczniowego. Warto wspomnieć, że uczestniczyli w nich również mieszkańcy pobliskich miejscowości leżących na terenie zaboru austriackiego. Tak było na przykład z około 40-osobową grupą radomyślan, którzy pod dowództwem Jędrzeja Pantery i Teodora Cukrowskiego przekroczyli zaborczy kordon i z powodzeniem zaatakowali rosyjski garnizon w Janowie Lubelskim. Rok później, gdy powstanie chyliło się już ku upadkowi, do Radomyśla powróciła zaledwie połowa uczestników tej wyprawy. Reszta zginęła podczas walk z Rosjanami. Rozbiory Polski w końcu XVIII wieku miały olbrzymi wpływ na dzieje tych ziem oraz ich dalszy kształt pod względem administracyjnym. Tuż przed pierwszym z rozbiorów, obszar dzisiejszego powiatu stalowowolskiego dzielił się na dwie części: ziemie leżące w widłach Wisły i Sanu należały do województwa i powiatu sandomierskiego, natomiast położone już za Sanem Radomyśl i Zaklików wraz z ich okolicami, były częścią dawnego województwa lubelskiego oraz powiatu urzędowskiego. W 1772 roku jedne i drugie podzieliły jednak ten sam los: w efekcie pierwszego rozbioru Polski, przemaszerowały przez nie wojska austriackie, przyłączając je do cesarstwa austriackiego, jako część nowo utworzonej Galicji. Jak się wkrótce okazało, część interesującego nas obszaru tylko na krótko znalazła się pod zarządem Austrii. Chodzi o teren Zaklikowa i Lipy, które w 1775 roku włączono ponownie do Rzeczpospolitej. Zresztą na skutek działań politycznych i wojennych, w ciągu najbliższego półwiecza ziemie te jeszcze kilkakrotnie zmieniały swoją przynależność. I tak, w 1795 roku, w wyniku drugiego rozbioru Polski, Austrii przypadł obszar nazwany Galicją Zachodnią, obejmujący m.in. właśnie okolice Zaklikowa, które w ten sposób ponownie znalazły się w bezpośrednim kontakcie z regionem dolnego Nadsania. Jednak nie na długo, bo ziemie te rozdzielono administracyjnie już 14 lat później – w 1809 roku. Wtedy to, w efekcie nowych ustaleń terytorialnych, poczynionych przez Napoleona i austriackich Habsburgów, m.in. cały rejon Zaklikowa został oddzielony od regionu dolnosańskiego i włączono go do departamentu lubelskiego w Księstwie Warszawskim. Później cały ten obszar, włącznie z Zaklikowem, znalazł się pod rosyjskim zaborem. Granica, dzieląca ziemie dzisiejszego powiatu stalowowolskiego na Galicję i zabór rosyjski, utrzymała się aż do 1918 roku, czyli do odrodzenia Polski. Ziemie położone w rozwidleniu Wisły i Sanu, które jako część Galicji znalazły się pod zaborem austriackim, czekała cała seria zmian administracyjnych. W latach 1783-1786 sklasyfikowano na przykład osady miejskie, rozróżniając je na właściwe miasta i miasteczka. Z miast dolnosańskich, swój statut „miasta” obronił jedynie Leżajsk. Natomiast Rozwadów i Radomyśl zaszeregowano jako „miasteczka” w charakterze lokalnych targowisk. Ale zmian było więcej. Zwłaszcza tych dotyczących podziału administracyjnego. Po pierwszym rozbiorze w Galicji zlikwidowano województwa, a w 1774 roku podzielono ją na małe jednostki w formie cyrkułów i okręgów. Rejon Rozwadowa przypisano do okręgu sandomierskiego i cyrkułu rzeszowskiego. W 1777 roku zlikwidowano okręgi i zastąpiono je dystryktami. Obszar dolnego Sanu znalazł się w dystrykcie leżajskim. Już 5 lat później, w 1782 roku zlikwidowano dystrykty oraz wprowadzono nowe granice cyrkułów. Ziemie byłego dystryktu leżajskiego, z Rozwadowem i okolicami włącznie, przyporządkowano cyrkułowi rzeszowskiemu. Swoistym „protoplastą” powiatu stalowowolskiego, był utworzony w połowie XIX wieku powiat rozwadowski. Powstał on w wyniku kolejnej reformy administracyjnej przeprowadzonej przez austriackie władze. Likwidowała ona wspomniane już cyrkuły, a powoływała do istnienia właśnie powiaty. W byłym cyrkule rzeszowskim wyodrębniono w 1857 roku 11 powiatów, z czego 4 w widłach Wisły i Sanu, a mianowicie w: Tarnobrzegu, Nisku, Ulanowie i Rozwadowie. Jednocześnie z urzędem powiatowym utworzono w Rozwadowie okręgową instancję śledczo-sądowniczą, której podporządkowano sądy powiatowe w Nisku, Tarnobrzegu i w Ulanowie. Powierzchnia powiatu rozwadowskiego zajmowała 8,4 mil kwadratowych. W 1861 roku obejmował on 32 gminy: Antoniów, Brandwicę, Charzewice, Chwałowice, Dąbrowę Rzeczycką, Dąbrowę Wrzawską, Gorzyce, Grębów, Jamnicę, Jastkowice, Kotową Wolę, Majdan Zbydniowski, Motycze Poduchowne, Motycze Szlacheckie, Orzechów, Ostrówek, Pilchów, Pniów, Radomyśl, Rozwadów, Rzeczycę Długą, Rzeczycę Okrągłą, Sadowie, Skowierzyn, Sokolniki, Turbię, Wolę Rzeczycką, Witkowice, Zalesie, Zaleszany, Zbydniów, Żabno i zapewne Wrzawy. W pięć lat później ilość gmin wzrosła na tym terenie do 37 z ogólną liczbą 25 276 mieszkańców. Powiatowi rozwadowskiemu jako jednostce administracyjnej nie było jednak dane funkcjonować zbyt długo. Zlikwidowano w 1867 roku, podczas akcji scalania rozdrobnionego systemu administracyjnego. Decyzją austriackich władz, okręg rozwadowski połączono z tarnobrzeskim, wyznaczając przy tym na siedzibę nowego, większego powiatu – Tarnobrzeg. Tak ustalony podział administracyjny przetrwał tu do końca okresu rozbiorowego. To, co już na zawsze odmieniło oblicze opisywanego obszaru, miało nastąpić już w okresie odrodzonej i wolnej Polski. W 1937 roku, w ramach tworzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego, rozpoczęła się budowa Zakładów Południowych, a wraz z nimi pierwszego, dużego ośrodka miejskiego na terenie dzisiejszego powiatu – Stalowej Woli. Decyzja rządu RP o uruchomieniu tu przemysłu na dużą skalę sprawiła, że cała okolica zaczęła tętnić życiem. Nie tylko złagodziła problem bezrobocia, ale i odciągnęła wielu mieszkańców wsi od pracy na roli i mało opłacalnego drobnego rzemiosła. Teraz niemal każdy mógł znaleźć nieźle płatną pracę przy budowie zakładów i miasta. Stalowa Wola, w chwili powstawania znalazła się pod względem administracyjnym w obrębie powiatu niżańskiego i województwa lwowskiego. Miasto bardzo szybko rozwijało się i przybierało na znaczeniu, również pod względem administracyjno-terytorialnym. W styczniu 1939 roku zaczęła nawet funkcjonować w Stalowej Woli ekspozytura starostwa niżańskiego. Niestety, dalszy rozwój tego ośrodka przekreślił atak Niemiec na Polskę. Pożoga wojenna objęła cały kraj i zebrała krwawe żniwo również na terenie dzisiejszego powiatu stalowowolskiego. Tak jak w innych regionach Polski, w tutejszych lasach działało podczas II wojny światowej wiele grup partyzanckich: AK, NSZ oraz GL-AL. Dochodziło tu do potyczek z okupantami. Niestety, hitlerowcy często w odwecie mścili się na miejscowej ludności, przeprowadzając łapanki i mordując lub wysyłając ludzi do obozów, a nawet pacyfikując całe wsie. Do największej i najokrutniejszej tego rodzaju akcji doszło 2 lutego 1944 roku. Hitlerowcy otoczyli położone w powiecie stalowowolskim wsie Łążek Zaklikowski i Łążek Chwałowicki, a także Borów, Wólkę Szczecką i Szczecyn (dzisiaj powiat kraśnicki), a następnie dokonali masowego mordu na ich mieszkańcach. Nieliczni, którym udało się uciec, opowiadali, że ludzie byli albo rozstrzeliwani przed własnymi domami, albo paleni żywcem w zabudowaniach. W tych kilku spacyfikowanych wsiach zginęło w ciągu zaledwie dwóch dni łącznie ponad 1300 osób. Podczas II wojny światowej na terenie dzisiejszego powiatu miało miejsce więcej podobnych, tragicznych wydarzeń. W 1940 roku hitlerowcy przeprowadzili serię aresztowań w Stalowej Woli, w 1942 roku spacyfikowali wsie Kochany, Goliszowiec i Łysaków, w 1943 roku Majdan Zbydniowski, Zaklików (wywieziono 451 mężczyzn), Jastkowice (na przymusowe roboty zabrano 158 mężczyzn) i Radomyśl (do obozów trafiło 80 mieszkańców miasteczka). Okrutny los spotkał również ludność żydowską z tego regionu, zamieszkującą głównie Rozwadów, Radomyśl i Zaklików. Setki Żydów zamordowano na miejscu, a tysiące wywieziono do obozów pracy i zagłady. Z Zaklikowa, w 1942 roku wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu około 2 tysięcy starozakonnych. Dzisiaj w miasteczku znajdują się dwie zbiorowe mogiły żydowskie. Oprócz śmierci ludzi, okupacja przyniosła również temu regionowi olbrzymie straty materialne. Podczas pacyfikacji palono i niszczono wiele zabudowań, z dymem szły nieraz całe wioski. Czasami też w całości wysiedlano ich mieszkańców, tak jak stało się to na przykład w 1941 roku na terenie dzisiejszej gminy Bojanów. Wtedy to, na potrzebę budowy rozległego poligonu doświadczalnego dla rakiet V1 i V2 w widłach Wisły, Wisłoki i Sanu, hitlerowcy przeprowadzili wielką akcję wysiedleńczą, która objęła m.in.: Bojanów, Przyszów, Stany, Laski, Gwoździec, Korabinę i Cisów Las. Część pozostawionych zabudowań spłonęła, a inne zostały rozebrane. W efekcie, gdy po zakończeniu wojny ludzie powrócili tu z długiej tułaczki, wsie przypominały pustkowia, które trzeba było zagospodarować praktycznie od podstaw. Po zakończeniu II wojny światowej, Lwów nie znalazł się w nowych granicach Polski i likwidacji uległo województwo lwowskie, a Stalowa Wola i większość pozostałych miejscowości z terenu dzisiejszego powiatu stalowowolskiego weszły w skład utworzonego w 1944 roku województwa rzeszowskiego. Tylko siedziba powiatu, tak jak przed wybuchem wojny – znajdowała się w Nisku. Co istotne, nie obejmował on swoim zasięgiem Zaklikowa i jego okolic, który po zakończeniu wojny należał administracyjnie do powiatu kraśnickiego i województwa lubelskiego. Już na początku lat 50. Stalowa Wola była znacznie większym miastem od Niska i miała dwukrotnie więcej mieszkańców. Ale wciąż pozostawała pod niżańską zwierzchnością administracyjną. Władze państwowe chcąc potwierdzić dominację nowego miasta jako najważniejszego ośrodka w regionie, postanowiły wyłączyć Stalową Wolę z powiatu niżańskiego i utworzyć powiat miejski Stalowa Wola. Stało się to w 1953 roku na mocy rozporządzenia podpisanego przez Bolesława Bieruta. Jeszcze większy awans czekał Stalową Wolę 20 lat później. Doszło do niego kosztem pobliskiego Niska, gdzie w 1973 roku decyzją ówczesnych władz, zlikwidowano siedzibę powiatu i przeniesiono ją właśnie do Stalowej Woli. I tak, dotychczasowy powiat niżański zmienił nazwę na stalowowolski. Nisko było tym rozwiązaniem bardzo rozczarowane, ale władze pozostały nieugięte – chciały stworzyć silną aglomerację miejską, składającą się ze Stalowej Woli, Niska i Rozwadowa. Ten ostatni należał wcześniej do powiatu tarnobrzeskiego, ale na mocy tego samego rozporządzenia z 1973 roku, włączono go do Stalowej Woli. Ku rozgoryczeniu mieszkańców Rozwadowa i Niska, te dwie miejscowości, mimo swych tradycji i długiej historii, miały być tylko swoistymi „przystawkami” do znacznie większej od nich i dynamicznie rozwijającej się Stalowej Woli. Powiat stalowowolski narodził się dokładnie w grudniu 1973 roku. Wtedy to przeprowadzono wybory do Rady Narodowej Miasta i Powiatu. Wybrano w sumie 89 radnych, z czego 41 ze Stalowej Woli, a pozostałych 48 wywodziło się spoza niej, czyli z tzw. terenu. Inauguracyjna sesja Rady odbyła się 17 grudnia. Jej przewodniczącym wybrano Władysława Bobka, a jego zastępcami zostali wywodzący się z Niska Stanisław Pucia i Henryk Rajner oraz Michał Samek ze Stalowej Woli. Po przeniesieniu siedziby powiatu, w Nisku pozostały tylko dwie powiatowe agendy: wydziały finansowy i rolnictwa. Wszystkie pozostałe wydziały znalazły się w Stalowej Woli. Powierzchnia nowo utworzonego powiatu stalowowolskiego wynosiła 1004 km2, na którym mieszkało 100,2 tys. osób, z czego ponad połowa – prawie 55 tysięcy, w miastach. Oprócz Stalowej Woli i Niska, w skład powiatu wchodziły również gminy: Rudnik, Ulanów, Jarocin, Bojanów, Jeżowe, Kamień oraz Pysznica. Powiat stalowowolski w tej formie nie przetrwał jednak zbyt długo. Jako twór administracyjny funkcjonował zaledwie przez 17 miesięcy. Zniknął w czerwcu 1975 roku, po wprowadzeniu w Polsce dwustopniowego podziału administracyjnego kraju. Wtedy to, decyzją władz centralnych utrzymano gminy, ale zlikwidowano powiaty i utworzono 49 małych województw. Mimo że Stalowa Wola była jednym z najsilniejszych ośrodków miejskich i przemysłowych w regionie, nie stała się miastem wojewódzkim. Wprawdzie czyniono w tej kwestii zabiegi, ale bezskutecznie. Ostatecznie, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 maja 1975 roku, weszła w skład województwa tarnobrzeskiego. |
Zobacz atrakcje i szlaki turystyczne Gminy Stalowa Wola: https://www.stalowawola.pl/pl/atrakcje-turystyczne.html, https://www.stalowawola.pl/pl/szlaki-turystyczne.html
Swoje powstanie zawdzięcza wicepremierowi i ministrowi skarbu – Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu, który był inicjatorem budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego, w ramach którego w 1937 roku rozpoczęto budowę Zakładów Południowych, a przy nich przyzakładowego osiedla, którym początkowo była Stalowa Wola. Nazwa miasta pochodzi od słów ówczesnego ministra spraw wojskowych, gen. Tadeusza Kasprzyckiego, który o planie budowy COP-u mówił, że „jest to stalowa wola narodu polskiego wybicia się na nowoczesność”. Miasto zlokalizowano w pobliżu wsi Pławo, między miasteczkami Nisko i Rozwadów. Z czasem, to drugie zostało wchłonięte przez Stalową Wolę, która w ciągu swego krótkiego przecież istnienia, szybko przeistoczyła się z przyfabrycznego osiedla w jedno z największych i najszybciej rozwijających się miast w regionie. W dużej mierze – za sprawą działającej tu Huty Stalowa Wola, a w późniejszym czasie – kolejnych zakładów przemysłowych, w większości uruchomionych na terenie powstałej tu Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Stalowa Wola to dzisiaj nowoczesne, liczące ponad 60 tys. mieszkańców miasto, ze świetnie rozwiniętymi: infrastrukturą komunikacyjną oraz bazą oświatową. Mieszkańcy mają do dyspozycji imponujące zaplecze sportowo-rekreacyjne, m.in.: parki: edukacyjny, wodny i linowy, a także błonia ze ścieżkami biegowymi. W mieście kwitnie również życie kulturalne – za sprawą głośnych, a często i nieszablonowych imprez organizowanych przez stalowowolski Miejski Dom Kultury, a także bardzo udanych wystaw i przedsięwzięć realizowanych przez tutejsze Muzeum Regionalne. Jest ono zresztą uznawane za jedną z najlepszych placówek muzealnych w kraju, co potwierdzają zdobyte przez nią liczne nagrody.
Warto zobaczyć:
– Zespół klasztorny Ojców Kapucynów w Rozwadowie – wybudowany w połowie XVIII wieku kompleks, składający się z kościoła i części mieszkalnej. Świątynia wzniesiona w stylu baroku toskańskiego. Pod klasztorem znajdują się podziemne krypty, udostępniane zwiedzającym.
– kościół św. Floriana – drewniana świątynia wybudowana w 1802 roku w miejscowości Stany. Staraniem ks. Józefa Skoczyńskiego przeniesiona w 1943 roku do Stalowej Woli, co uratowało ją przed zniszczeniem, a jednocześnie zapewniło pierwszym stalowowolanom miejsce kultu.
– Zamek Lubomirskich w Rozwadowie – wybudowany w latach 1782-1786 w stylu neoklasycystycznym. Obecnie mieści się w nim stalowowolskie Muzeum Regionalne.
– dawny Budynek Dyrekcji Naczelnej Huty Stalowa Wola – najpiękniejszy i najlepiej zachowany przykład architektury Art déco w mieście. Wybudowany w latach 1937-38, jest kwintesencją architektonicznego stylu z okresu międzywojnia, będąc jednocześnie obiektem reprezentacyjnym oraz nowoczesnym i funkcjonalnym. Obecnie mieści się w nim Urząd Miasta Stalowa Wola.
– Galeria Malarstwa Alfonsa Karpińskiego – mieści się w zabytkowym budynku dawnego sądu, wzniesionego w Rozwadowie w 1905 r. Prowadzi ją Muzeum Regionalne, organizując tu innowacyjne zajęcia edukacyjne w zakresie sztuk plastycznych.
Zobacz zabytki Gminy Bojanów: https://bojanow.pl/asp/zabytki,116,,1
Teren dzisiejszej gminy Bojanów zajmowała w przeszłości potężna puszcza. Pierwsze tutejsze skupiska miały charakter osad łowieckich, a w najstarszej z nich – Przyszowie, w XIV wieku król Kazimierz Wielki kazał wybudować zamek myśliwsko-obronny. Zatrzymywali się w nim kolejni władcy Polski podczas polowań. Zamek spłonął w XVII wieku.
Bojanów to najbardziej wysunięta na południe gmina Powiatu Stalowowolskiego. Zamieszkuje ją 7,6 tys. mieszkańców i składa się z 13 sołectw: Bojanów, Bojanów za Rzeką, Burdze, Cisów-Las, Gwoździec, Korabina, Kozły – Załęże, Kołodzieje, Laski, Maziarnia, Przyszów, Ruda oraz Stany. Gęste lasy oraz usytuowanie gminy w dorzeczu Łęgu, stwarzają znakomite warunki do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej.
Gminę można również przemierzać w kajakach, biorąc udział organizowanych tu spływach na malowniczo meandrującej rzece Łęg. Turystyczne walory tej okolicy wykorzystuje m.in. działający w Bojanowie i prowadzony przez Caritas Ośrodek Rehabilitacyjno-Adaptacyjny, organizujący zarówno wypoczynek grupowy, jak i indywidualny.
Warto zobaczyć:
– Kaplica Komorowskich – obiekt sakralny na cmentarzu w miejscowości Stany, wzniesiony w XIX wieku jako kaplica grobowa dla rodziny Komorowskich, będących właścicielami wielu okolicznych terenów.
Gmina Pysznica | ||
Zobacz zabytki i miejsca pamięci na terenie Gminy Pysznica: https://pysznica.pl/cms/9588/zabytki_i_miejsca_pamieci_na_terenie_gminy_pysznica
Dokumenty historyczne potwierdzają powstanie wsi Jastkowice już w XIV w., a sama Pysznica była lokowana w XVI w., ale wykopaliska archeologiczne potwierdzają, że tereny te były zamieszkiwane przez ludzi już znacznie wcześniej.
Pysznica to najbardziej wysunięta na wschód gmina Powiatu Stalowowolskiego. Położona jest w dorzeczu Sanu oraz jego dopływu – rzeki Bukowa. Zamieszkuje ją 11,2 tys. mieszkańców i składa się z 10 sołectw: Bąków, Brandwica, Chłopska Wola, Jastkowice, Kłyżów, Krzaki-Słomiana, Olszowiec, Pysznica, Studzieniec oraz Sudoły. Z racji położenia w bezpośrednim sąsiedztwie Stalowej Woli, na terenie gminy od lat intensywnie rozwija się budownictwo mieszkaniowe. Jednocześnie jej obszar cechuje leśny krajobraz, urozmaicony malowniczymi kompleksami stawów, bagien i torfowisk oraz doliną płynącej zakolami rzeki Bukowa. Dzięki temu, jest to świetne miejsce do wypoczynku i rekreacji, obfitujące w doskonałe trasy piesze i rowerowe.
Warto zobaczyć:
– Rezerwat leśny „Jastkowice” – położony w północno-wschodniej części gminy, jest częścią parku krajobrazowego „Lasy Janowskie”. Utworzono go dla ochrony pozostałości po dawnej Puszczy Sandomierskiej. Rosną w nim stare jodły, buki, lipy oraz dęby szypułkowe, Las w tym rejonie ma charakter pierwotny, porasta go wiele gatunków chronionych roślin
– Kaplica w Olszowcu – drewniana kaplica z pierwszej p. XIX wieku, przypominająca kościółek jednonawowy. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej.
Zobacz zabytki Gminy Radomyśl nad Sanem: https://www.radomysl.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=3&subsub=5&menu=41&strona=1
Unikalnym w skali kraju, a popularnym w gminie Radomyśl n. Sanem, jest zwyczaj stawiania wielkanocnych straży grobowych, zwanych potocznie „Turkami”. Pochodzi on z czasów wyprawy króla Jana III Sobieskiego ze słynną odsieczą wiedeńską, w której uczestniczyła grupa radomyślan. Po zwycięstwie wrócili oni ze zdobytymi na Turkach łupami, a że powrót wypadł w Wielki Piątek, przebrali się w zdobyczne stroje, weszli w nich do miasta i zaciągnęli w kościele wartę przy Grobie Chrystusa, w podziękowaniu za szczęśliwy powrót. Od tamtej pory, taka kolorowo przybrana straż trzymana jest podczas każdych Świąt Wielkanocnych.
Gmina Radomyśl nad Sanem położona jest w północno-zachodniej części Powiatu Stalowowolskiego. Zamieszkuje ją 7,3 tys. mieszkańców i składa się z 16 sołectw: Antoniów, Chwałowice, Dąbrowa Rzeczycka, Dąbrówka, Kępa Rzeczycka, Łążek Chwałowski, Musików, Nowiny, Orzechów, Pniów, Radomyśl nad Sanem, Rzeczyca Długa, Rzeczyca Okrągła, Witkowice, Wola Rzeczycka oraz Żabno.
Zmienny krajobraz gminy – od lasów sosnowych po malownicze starorzecza, sprzyja turystyce pieszo-rowerowej. Warto na pewno odwiedzić jedno z ostatnich w Polsce, naturalnych stanowisk kotewki orzecha wodnego. Dla ochrony tej rzadkiej rośliny w 1956 roku utworzono Rezerwat Przyrody „Pniów”. Znajduje się on właśnie w Pniowie, a jego centralnym punktem jest jeziorko, w którym rośnie znajdujący się pod ścisłą ochroną orzech wodny.
Warto zobaczyć:
– Wzgórze „Zjawienie” – znajduje się w Radomyślu, nieopodal doliny Sanu. Na jego szczycie, w otoczeniu starych grobowców oraz zabytkowych, XIX-wiecznych stacji Męki Pańskiej stoi kościółek, w którym pierwotnie znajdował się obraz Matki Bożej Bolesnej. Na wzgórzu funkcjonuje cmentarz parafialny.
– Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej i Pocieszenia w Radomyślu nad Sanem – znajdują się tu dwa cudowne i łaskami słynące obrazy – Matki Bożej Bolesnej oraz Matki Bożej Pocieszenia, do których organizowane są pielgrzymki z całego regionu. Kult maryjny jest tu pielęgnowany od ponad 450 lat. Wcześniej obrazy znajdowały się w dwóch innych, mniejszych świątyniach.
Gmina Zaklików
Zobacz historię i atrakcje turystyczne Gminy Zaklików: https://www.zaklikow.pl/asp/gmina-zaklikow,159,,1
Założycielem miasteczka, od którego otrzymało ono swoją nazwę, a dzisiaj nosi ją również cała gmina, był Stanisław Zaklika herbu Topór. Według źródeł historycznych, przywileju na założenie miasta udzielił mu król Zygmunt August w 1565 roku. Ale jeszcze starsze od dzisiejszego centrum gminy są pobliskie wsie Lipa i Zdziechowice.
Zaklików to najbardziej wysunięta na północ gmina Powiatu Stalowowolskiego. Jej północna granica jest też granicą dwóch województw: podkarpackiego i lubelskiego. Gminę zamieszkuje obecnie 8,5 tys. mieszkańców i składa się z 16 sołectw: Antoniówka, Baraki Stare, Baraki Nowe, Dąbrowa, Gielnia, Goliszowiec, Irena, Józefów, Karkówka, Lipa, Łążek Zaklikowski, Łysaków, Łysaków Kolonia, Zaklików, Zdziechowice Pierwsze oraz Zdziechowice Drugie.
To obszar o wyjątkowych walorach turystycznych, w dużej mierze dzięki położeniu na styku dwóch krain geograficznych – Wyżyny Lubelskiej oraz Kotliny Sandomierskiej. Ponad 60% powierzchni zajmują lasy, a kolejną cechą szczególną, są duże kompleksy stawów hodowlanych, dzięki którym gmina jest uważana za „krainę karpia”. Tu niemal wszędzie zieleń drzew miesza się z błękitem wody, a najlepszym tego przykładem jest zaklikowski zalew, od dekad przyciągający miłośników odpoczynku nad wodą.
Warto zobaczyć:
– Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej – wybudowany w stylu barokowym w pierwszej poł. XVII w. Młodszy od drugiej zaklikowskiej świątyni – kościoła św. Anny, ale również pięknie odrestaurowany, pełni rolę głównego miejsca kultu w miasteczku. Obok stoi zabytkowa dzwonnica z XVIII w.
– Jaz na rzece Sanna – potężna budowla spiętrzająca wodę na rzece przepływającej przez Zaklików. Skonstruowana tak, aby dostarczać wodę do pobliskiej elektrowni wodnej, ale jednocześnie umożliwiająca migrację ryb, co ciekawe – tu również w górę rzeki.
Gmina Zaleszany
Zobacz zabytki Gminy Zaleszany: https://zaleszany.pl/asp/zabytki,49,,1
Początki niektórych wiosek z terenu tej gminy sięgają aż czasów plemiennego państwa Wiślan. Źródła podają, że już w XIII wieku w Zaleszanach powstała parafia pw. św. Mikołaja Biskupa. Innym, ciekawym wątkiem historycznym związanym z gminą, była wyprawa zorganizowanego tu w 1833 r. przez płk Józefa Zaliwskiego oddziału powstańczego do Kongresówki. Żołnierska tradycja kultywowana jest obecnie w Majdanie Zbydniowskim, gdzie działa Gwardia Narodowa im. T. Kościuszki, trzymająca m.in. co roku wartę przy Grobie Chrystusa w zaleszańskim kościele.
Gmina Zaleszany położona jest w zachodniej części Powiatu Stalowowolskiego, w dolinach rzek San i Łęg. Posiada warunki dogodne dla rolnictwa, a rozwojowi przedsiębiorczości sprzyja przecinający gminę ważny szlak komunikacyjny – droga krajowa nr 77, łącząca Stalową Wolę z Sandomierzem. Bliskość Stalowej Woli sprzyja rozwojowi budownictwa mieszkaniowego. Na terenie gminy – w miejscowości Turbia, znajduje się jedyne lotnisko w powiecie, będące bazą stalowowolskiego Aeroklubu oraz miejscem organizacji wielu imprez plenerowych.
Gminę zamieszkuje obecnie 11 tys. mieszkańców i składa się z 13 sołectw: Agatówka, Dzierdziówka, Kępie Zaleszańskie, Kotowa Wola, Majdan Zbydniowski, Motycze Szlacheckie, Obojna, Pilchów, Skowierzyn, Turbia, Wólka Turebska, Zaleszany, Zbydniów.
Warto zobaczyć:
– Kościół pw. św. Mikołaja w Zaleszanach – okazała świątynia wybudowana na początku XX w. w stylu neogotyckim, z rzucającą się w oczy wysoką – 50-metrową wieżą.
Noclegi w Powiecie Stalowowolskim
Szkolne Schronisko Młodzieżowe
Zespół Placówek Szkolno-Wychowawczych
ul. Orzeszkowej 2
37 – 450 Stalowa Wola
tel. 15 816 00 30
Hotel Stal
ul. Komisji Edukacji Narodowej 4
37 – 450 Stalowa Wola
tel. 15 842 19 91, 699 671 742
Hotel Hutnik
ul. ks. Prymasa Wyszyńskiego 12
37 – 450 Stalowa Wola
tel. 15 842 02 09, 15 843 23 10
Zajazd Sezam
ul. Komisji Edukacji Narodowej 51
37 – 450 Stalowa Wola
tel. 15 642 21 06, 5 642 21 04
Hotel Metalowiec
ul. 1 Sierpnia 12
37 – 450 Stalowa Wola
tel. 15 844 73 96
Dwór Olimp
ul. Kusocińskiego 1G
37 – 450 Stalowa Wola
tel. 506 666 606, 516 469 015
Zajazd nad Łęgiem
ul. Łęgowa 46
37 – 433 Bojanów Ruda
tel. 15 870 93 47, 500 195 218
Dwór Polski Krucze Gniazdo
ul. Staw 3, Przyszów
37 – 433 Bojanów
tel. 15 814 27 05, 605 426 508
Ośrodek Rehabilitacyjno-Adaptacyjny
Caritas Diecezji Sandomierskiej
ul. Tarnobrzeska 27
37 – 433 Bojanów
tel. 691 777 775, 15 870 86 65
Dom Weselny Karolina
ul. Legionów 1
37 – 455 Radomyśl nad Sanem
tel. 15 845 45 45, 608 352 732
Dwór Galicja
Rzeczyca Długa 222
37 – 455 Brandwica
tel: 511 390 985
FHU Spichlerz
37 – 416 Obojna 221
tel. 696 122 112, 692 423 453
Gospodarstwo Agroturystyczne Madejówka
ul. Królowej Jadwigi 45
37 – 450 Pilchów
tel. 696 122 112
Baseny, kąpieliska
Park wodny Nasze Piaski
ul. Akacjowa
37 – 403 Pysznica
Rybakówka
ul. Błońska
37 – 403 Kłyżów
Zalew w Zaklikowie
ul. Nadbrzeżna
37 – 470 Zaklików
Spływy kajakowe
Damian Zakrzewski
37 – 433 Gwoździec 152
tel. 728 383 622
Zajazd nad Łęgiem
ul. Łęgowa 46
37 – 433 Bojanów Ruda
tel. 15 870 93 47, 500 195 218
Bagienne Bractwo Obserwatorów Terenowych
ul. Sukiennicza 13
23 – 300 Janów Lubelski
tel. 502 316 616
<!–
–>
O herbie
Herb Powiatu Stalowowolskiego został opracowany przez Instytut Heraldyczno – Weksylologiczny, który ma w swoim dorobku ponad 140 opracowanych herbów gmin i powiatów. Heraldyczny opis herbu zaprojektowanego dla Powiatu Stalowowolskiego przez IH-W przedstawia się następująco: w polu błękitnym sosna złota między sześcioma gwiazdami w układzie 1-2-2-1 i półkołem zębatym.
Gwiazdy nawiązują do dawnego herbu województwa sandomierskiego, ich liczba – 6 – do ilości gmin w Powiecie Stalowowolskim, motyw koła zębatego odwołuje się do Stalowej Woli i Centralnego Okręgu Przemysłowego. Natomiast centralnie umieszczona sosna nawiązuje do historii regionu i pradawnej Puszczy Sandomierskiej, a także wciąż utrzymującej się dużej lesistości terenu.
Barwy CMYK herbu Powiatu Stalowowolskiego.
Pobierz herb Powiatu Stalowowolskiego (w wersji pionowej)
Trasy turystyczne, szlaki tematyczne, rezerwaty
- Wschodni Szlak Rowerowy„Green Velo”
https://stalowowolski.pl/o-powiecie/
- Szlak Architektury Drewnianej
https://stalowowolski.pl/o-powiecie
- Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich,
- Szlak Architektury Art Déco
- Karpacki Szlak Ogrodów i Domów Historycznych
- Szlak Centralnego Okręgu Przemysłowego
- Szlak Architektury Drewnianej
- Rezerwat orzecha wodnego w Pniowie
https://www.radomysl.pl/asp/pl_start.asptyp=14&sub=3&subsub=5&menu=40&strona=1
- Trasa rowerowa w gminie Radomyśl nad Sanem
https://www.radomysl.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=3&subsub=5&menu=144&strona=1
- trasa kajakowa w gminie Bojanów
https://bojanow.pl/asp/kajakiem-po-gminie,113,,1
- Ścieżka Edukacyjno – Przyrodnicza „Ciemny Kąt”
https://rozwadow.lublin.lasy.gov.pl/sciezka-edukacyjno-przyrodnicza#.Y85-fq2ZOUk
- Park Zimnej Wody
https://www.stalowawola.pl/pl/aktualnosci/park-zimnej-wody.html